ޞައްދާމް ޙުސައިން

ޞައްދާމް ޙުސައިން ނުވަތަ ޞައްދާމް ޙުސައިން ޢަބުދުލް މާޖިދު އަލްތިކްރީތީ އަކީ އިރާޤް ގެ 5 ވަނަ ރައީސްއެވެ. ޞައްދާމް ޙުސައިން ދުނިޔޭގެ އަލިކަން ދެކެވަޑައިގަތީ މީލާދީން 1937 ވަނައަހަރުގެ އޭޕްރީލް 28 ވަނަދުވަހު، އިރާގްގެ ތިކްރީތް ކައިރީ، އެރަށާ 170 ކިލޯމީޓަރ ދުރުގައި އޮންނަ އަވަށެއްކަމުގައިވާ އަލް އަވްޖާ ގައެވެ.

ޞައްދާމް އެންމެ ފުރަތަމަ ތަޢުލީމް ޙާޞިލްކޮށްފައިވަނީ ތިކްރީތްގެ މަދަރުސާއަކުންނެވެ. އެމަދަރުސާއިން އިބްތިދާއީ ތަޢުލީމް ޙާޞިލްކުރުމަށްފަހު، ބަޣުދާދުގެ އަލްކަރަޚް ޘާނަވީ ސުކޫލާއި ގުޅިވަޑައިގެންނެވިއެވެ. މި ސްކޫލް ނިންމުމަށްފަހު ބަޣުދާދުގެ އަސްކަރީ އެކެޑެމީއާއި ގުޅިވަޑައިގަތުމަށް ކުރެއްވި މަސައްކަތް ކާމިޔާބުވާގޮތެއް ނުވިއެވެ. އެއީ ޞައްދާމްއަށް އެކަށޭނަ ރަނގަޅު ނަތީޖާއެއް ސްކޫލް މަރުހަލާގައި ލިބިވަޑައިގެންފައި ނެތީމައެވެ. ޞައްދާމް ޙުސައިން ފުރަތަމަ ކައިވެނި ބައްލަވައިގަތީ 1962 ވަނައަހަރު، އޭނާގެ ބޮޑުބޭބެގެ ދަރިއެއްކަމުގައިވާ ސާޖިދާ ޚައިރުﷲ އާއިއެވެ. ޢުދައްޔުއާއި، ޤުޞައްޔުއާއި 3 އަންހެން ބޭފުޅުން، މިކައިވެނިން ޞައްދާމަށް ލިބިވަޑައިގަތެވެ. ޞައްދާމް، ސަމީރާ ޝާހްބަންދަރު ޞާފީކިޔާ ބަޣްދާދުގެ ނަސަބުވެރި، ޢާއިލާއެއްގެ ބޭކަނބަލަކާއި ވެސް ކައިވެނި ބައްލަވައިގަތެވެ. މިކައިވެނިން ލިބިވަޑައިގަތީ ޢަލްޔާ ކިޔާ އަންހެން ބޭކަނބަލެކެވެ.

ޞައްދާމް ޙުސައިންގެ ސިޔާސީ ހަޔާތް ފެށިފައިވަނީ 1957 ވަނައަހަރު އަރަބި އިންޤިލާބީ ޖަމާޢަތެއްކަމަށްވާ ބައަސް ޕާޓީއާއި ގުޅުނު ހިސާބުންނެވެ. އޭރު ޞައްދާމް ގެ އުމުރުފުޅަކީ 20 އަހަރެވެ. އެދުވަސްވަރަކީ ހުޅަނގުގެ ގައުމުތަކުގެ އިސްތިޢުމާރީއާއި ދެކޮޅުހެދުމުގެ ޚިޔާލުތަކާއި ޝުޢޫރުތައް އަރަބިދުނިޔޭގައި އެނބުރެންފެށި ދުވަސްވަރެވެ. މިޞްރުގެ ލީޑަރ ޖަމާލް ޢަބުދުއް ނާޞިރު ފަދަ ބޭފުޅުން ޢަރަބިންގެ އެއްބައިވަންތަކަމާއި އަދި ހުޅަނގުގެ އަޅުވެތިކަމާއި ދެކޮޅަށް ކުރައްވަމުން ގެންދެވި މަސައްކަތްތަކުން ޞައްދާމް ފަދަ ޒުވާން ލީޑަރުންނަށް ހިތްވަރު ލިބެމުން ދިޔައެވެ. އެގޮތުން ޒުވާން ދުވަސްވަރަށް ބަލާއިރު ވެސް ޞައްދާމް ފާހަގަކުރެވިފައިވަނީ ޖެހިލުންކުޑަ، ޢަޒުމް ވަރުގަދަ މީހެއްގެގޮތުގައެވެ. އަދި މިސިފަތައް ދިޔައީ ދުވަހެއްދުވަހަކަށް ތަރައްޤީވަމުންނެވެ.

1959 ވަނައަހަރު، އޭރުގެ އިރާޤްގެ ބޮޑުވަޒީރު ޢަބުދުލް ކަރީމް ގާސިމް އަވަހާރަކޮށްލުމަށް ދެވުނު ޙަމަލާއަށްފަހު ފިލައިގެން ސީރިޔާމަގުން 21 ފެބުރުއަރީ 1960 ގައި މިސްރަށް ވަޑައިގަތެވެ. 14 ޖުލައި 1963ގައި ބަޢަޡް ޕާރޓީން ގެނައި ކާމިޔާބު އިންޤިލާބަށްފަހު، ޞައްދާމު އެނބުރި ޢިރާޤަށް ވަޑައިގަތެވެ. ނަމަވެސް، ބަޢަޘްޕާޓީގެ ބައެއް މެންބަރުން އޭރުގެ ރައީސް ޢަބްދުއްސަލާމް ޢާރިފް އާއި ދެކޮޅަށް އިންޤިލާބެއް ގެންނަވަން އުޅުއްވާކަން ފަޅާއެރުމުން، އެ ތުހުމަތުގައި 14 އޮކްޓޯބަރ 1964 ގައި، ޞައްދާމު ޙުސައިން ހައްޔަރުކޮށް، ކުޑަގޮޅިއެއްގައި ބަންދުކޮށް ވަރަށް އަނިޔާކުރެވިފައިވެއެވެ. ޞައްދާމްގެ ހިތްވަރުގަދަކަމާއި، ސާބިތުކަމަށްޓަކައި އިރާޤާއި ސޫރިޔާގައި ތިއްބެވި ބައަޘްޕާޓީގެ ލީޑަރުން އޭނާއަށް އެ ޕާޓީގެ ސެކެރެޓަރީގެ މަޤާމުދެއްވިއެވެ. ނަމަވެސް އޭރު އަދި ޞައްދާމް ހުންނެވީ ކުޑަ ގޮޅީގައެވެ. މިކަމުން ވެސް ދޭހަވަނީ ޞައްދާމުގެ ހިތްވަރުފުޅު ގަދަކަމާއި ޖޯޝް އަދި ޢަޒުމުގެ ވަރުގަދަކަމެވެ. ހަރުދަނާ ލީޑަރޝިޕް ސިފަތަކެއް ހުރިކަމެވެ.

ޞައްދާމްގެ އެކުވެރިންގެ އެހީއާއި އެކު ރޭވިރޭވުމެއްގައި، 23 ޖުލައި 1966 ގައި ޖަލުން ފިއްލެވިއެވެ. ޖަލުން ފިއްލެވުމަށްފަހު 1966ގައި، ބަޢަޘް ޕާރޓީތެރޭގައި، ސަލާމަތީ ކަންކަމާއިބެހޭ ނިޒާމެއް އޭނާ އުފެއްދެވިއެވެ. މި ނިޒާމަށް ދެއްވާފައިވާ ނަމަކީ “އަލްޙަނީން” އެވެ. ދަނޑުވެރިކަމާއި، އަންހެނުންގެ ކަންތައްތަކާބެހޭ ކަންތައްތައް ރާވައި އިންތިޒާމު ކުރުމާ ވެސް އޭނާ ޙަވާލުވެވަޑައިގަތެވެ. މިއީ ޞައްދާމުގެ ހިންގުންތެރިކަމާއި ދުރުވިސްނުން ފެނިގެން ގޮސްފައިވާ ކަންތައްތަކެވެ. ދުވަހެއްދުވަހަކަށް ޞައްދާމްގެ ބާރު ޕާޓީތެރޭގައި ގަދަކުރަމުން އައިސް 9 ނޮވެމްބަރ 1969ގައި އިރާޤުގެ އިންގިލާބީ ވެރިންގެ ނައިބުކަމުގެ މަޤާމަށް އުމުރުން 32 އަހަރުގައި ޞައްދާމް އިސްކުރެވުނެވެ. މި މަޤާމުގެ އިތުރުން، އެތެރޭގެ ސަލާމަތީ ކަންކަމާއިބެހޭ މަސްއޫލުވެރިޔާގެ މަޤާމު ވެސް އޭނާ އަދާކުރައްވަމުން ގެންދެވިއެވެ. މިއީ ޞައްދާމުގެ ވިސްނުންފުޅާއިއި ފިކުރުފުޅު ލީޑަރެއްގެގޮތުގައި ވަރަށް ރަގަޅަށް ބައްޓަންވެފައިކަން ދޭހަވާ ކަމެކެވެ. ދިހަ އަހަރުވަންދެން އޭނާ އެ މަޤާމުގައި ހުންނެވިއެވެ. މި މުއްދަތުގެ ތެރޭގައި، އޭނާގެ ތިމާގެ ބޭފުޅުން، ސަރުކާރުގެ މަޤާމުތަކަށް އިސްކުރައްވައިގެން، އޭނާގެ ނުފޫޒު ގަދަކުރައްވަމުން ގެންދެވިއެވެ. މިއީ އަދި ކޮންމެ ނިޔަތެއްގައި ކުރިކަމެއްކަމުގައި ވިޔަސް، ދުރުވިސްނުންފުޅުގެ ފުރިހަމަ މިސާލެކެވެ. އޭނާގެ މަޤާމުގެ ބޭނުންކުރައްވައިގެން، ސަލާމަތީ ކަންކަމާބެހޭ ބޮޑު ނިޒާމެއް ޤާއިމުކުރެއްވިއެވެ. މި ޖަމާޢަތުގެ ޖާސޫސުން، ޢިރާޤުގެ ވެރިކަމުގެ ހުރިހާ ދާއިރާއެއްގައި ވެސް ފެތުރެމުންދިޔައެވެ.

ޢުމުރުން ދުވަސްވުމާއި، ޞިއްޙީ ހާލަތު ހުރިގޮތުންކަމަށް ވިދާޅުވެ، 16 ޖުލައި 1979ގައި، އޭރު ވެރިކަމުގައި ހުންނެވި އަޙްމަދު ޙަސަން އަލްބަކްރު ޢިރާޤުގެ ވެރިކަމުން އިސްތިޢުފާ ދެއްވިއެވެ. އެއާއިވިދިގެން އޭނާގެ ނާއިބުގެ ގޮތުގައި އޭރު ހުންނެވި، ޞައްދާމު ޙުސައިން ޢިރާޤުގެ ވެރިކަމަށް އިންތިޚާބުކުރެއްވުނެވެ. އަދި ބަޢަޘް ޕާރޓީގެ ސެކްރެޓަރީ ޖެނެރަލްކަމަށާއި، އިންޤިލާބީ ވެރިންގެ މަޖިލިހުގެ ވެރިޔާކަމަށް ވެސް ޞައްދާމު އައްޔަން ކުރެވުނެވެ.

ބޭރުގެ ފަރާތްތަކުގެ އަތްމަތީގައި އޮތް އިރާޤްގެ ތެލުގެ ސިނާއަތު ޤައުމީކުރެއްވުން، ނުވަތަ އަމިއްލަ ކުރެއްވުމުގައި 1972 ވަނައަހަރު ވަރަށް މުހިއްމު ދައުރެއް އަދާކުރެއްވިއެވެ. އަދި ހަމަ އެދުވަސްކޮޅު، ލިޔަންކިޔަން ދަސްކޮށްދެއްވުމަށްޓަކައި، ޤައުމީ ފެންވަރުގައި ވަރަށް ބޮޑު މަޝްރޫޢެއް އެކުލަވާލައި މި މަޝްރޫޢު ކާމިޔާބުކުރެއްވުމަށްޓަކައި، ލިޔަންކިޔަން ދަސްކޮށްދޭ ކުލާސްތަކަށް ޙާޟިރުނުވާ މީހުން، 3 އަހަރުދުވަސް ވަންދެން އަދަބު ދެއްވުމަށް ހަމަޖެއްސެވިއެވެ. މި މަޝްރޫޢުގެ ސަބަބުން، އެތައްހާސް ފިރިހެނުންނާއި، އަންހެނުންނާއި، ކުޑަކުދިންގެ ތެރެއިން އެތައް ބަޔަކު، ލިޔަންކިޔަން ދަސްކޮށްފައިވެއެވެ. މީގެއިތުރުން ދަނޑުވެރިކަމުގެ މަސައްކަތްތައް ކުރުމަށް ފަސޭހައިން ބިން ލިބޭނޭ މަގުތައް ތަންވަސްކޮށްދީފައިވެއެވެ. އުމްރާނީ ތަރައްޤީއަށް ބަލާއިރު މަގުތައް ހެދުމާއި އިރާގުގެ ހުރަހަށާއި ދިގަށް ރެއިލްވޭ ލައިންތައް އެޅުން ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ. ބިމުން މައުދަން ނެގުމުން ފެށިގެން ގޮސް ތަފާތު އެތައް ސިނާއަތްތަކެއް އިރާޤުގައި ތަރައްޤީވެ ހިނގައިގަތެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން ބޭރުގެ އެތައް ކުންފުނިތަކަކުން އިރާޤްގައި އިންވެސްޓްކުރުމުގެ ސަބަބުން އިޤްތިޞާދަށް ވަރަށް އެކަށޭނަ ބަދަލުތަކެއް ވަރަށް ހަލުއިމިނެއްގައި އަންނަންފެށިއެވެ. މިއީ ޞައްދާމުގެ ހިންގުމުގެ ހުނަރުވެރިކަން ވަރަށް ރަނގަޅަށް ހާމަވެގެންދިޔަ ކަންތައްތަކެކެވެ. އަދި ލީޑަރެއްގެ ހައިޞިއްޔަތުން ރައްޔިތުންގެ ތާއީދުވެސް ލިބުނު ކަންތައްތަކެކެވެ.

އިރާޤްގެ އިޤްޞާދު ވަރުގަދަވެގެންދިއުމުގެ ސަބަބުން އިންޑަސްޓްރީތަކުގަ މަސައްކަތް ކުރުމަށް ބޭނުންވާނޭ މީހުން އިރާޤުން ބޭރުން ހޯދަން ޖެހުނު ހިނދު، އަރަބި އެހެނިހެން ޤައުމުތަކުގެ މީހުންނަށް ވާރކްޕާރމިޓެއްނެތި އިރާޤްގައި މަސައްކަތްކުރުމުގެ ފުރުޞަތު ހުޅުވާލިއެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން އަރަބި ޢާންމު ފަރުދުންގެ ހިތުގައި ޞައްދާމަށް ޚާއްޞަ ލޯތްބެއްދެވުނެވެ. ނަމަވެސް މިއީ ޞައްދާމަކީ ހުރިހާ އަރަބީންގެ ވެސް ލީޑަރެއްކަން ދުނިޔެއަށް ދެއްކުމަށް އެޅިފިޔަވަޅެއްކަމުގައި ބުނެވެއެވެ. އިރާޤްގެ އަންހެނުންނަށްވެސް ތަފާތު ދާއިރާތަކުގައި މަސައްކަތްކޮށް އުޅުމުގެ މިނިވަންކަން ދީފައިވެއެވެ. މިކަމުންވެސް ޞައްދާމުގެ ރޭވުންތެރިކަމާއި ހިންގުންތެރިކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ.

ޞައްދާމް ޢިރާޤްގެ ވެރިކަމަށް އިސްވުމަށްފަހު، މެދުއިރުމައްޗަކީ ޢަރަބީންގެ ތަނެއްކަމުގައި ހެދުމުގެ ތަސައްވުރެއް ގެންގުޅެމުން އައިސްފައިވެއެވެ. ޢަރަބީންގެ ވަޠަނީ ސިފަތަކެއް ކުރިއަށްނެރެ ހުރިހާ ޢަރަބި ޤައުމުތަކަކީ ވެސް އެއްވެރިކަމެއްގެ ދަށުން ހިނގާ ތަންތަންކަމުގައި ހެދުމުގެ ޕްލޭނެއް ގެންގުޅެފައިވެއެވެ. އަރަބީން ފިޔަވައި އެހެން ނަސްލުތަކުގެ މީހުން ނައްތާލުމުގެ، ނޫނީ އިރާޤުން ފައްސާލުމުގެ ހަރަކާތްތައް ކުރިއަށް ގެންގޮސްފައިވެއެވެ. މިގޮތުން އެންމެ ފާހަގަކުރެވޭ އެއް ހާދިސާއަކީ 1980 ވަނައަހަރުން ފެށިގެން އިރާޤުގެ ކުރުދީންނާ ދެކޮޅަށް ހިންގާފައިވާ ޖަރީމާތަކެވެ. ރޭގަޑު އިރާޤުގެ ސިފައިން ކުރުދީން އުޅޭ އަވަށްތަކަށް އަރައި އެތައްބަޔަކު ހައްޔަރުކޮށްގެން ގެންގޮސް އަންހެނުންނާއި ފިރިހެނުން ވަކިން ޖަލުތަކުގައާއި ހުރަގެތަކުގައި ބަންދުކޮށްފައިވެއެވެ. އަދި ބައެއް އަންހެނުންގެ އިއްފަތް ފޭރުމާއި، ހައްޔަރުކުރެވޭ ފިރިހެނުންނަށް ވާނުވާއެއް ނޭގުންފަދަ އެތައްކަމެއް ހިންގާފައިވެއެވެ. އެމެރިކާގެ ސްޓޭޓް ޑިޕާރޓްމަންޓުން ހާމަކޮށްފައިވާ ގޮތުން ކުރުދީ ޤަބީލާތަކުގެ އެތައްހާސްމީހުން އިރާޤްގައި މަރާލެވި ނުވަތަ ގަދަކަމުން އިރާޤުން ބޭރުކުރެވި އީރާނަށް ވަނުމަށް އަންގާ ފޮނުވާލާފައިވެއެވެ.

1982 ވަނައަހަރު އީރާން އިރާޤް ހަނގުރާމައަށް އިރާޤްގެ ރައްޔިތުންގެ ތާއީދު ހޯދުމުގެ ގޮތުން އިރާޤްގެ ދުޖައިލްއަށް ވަޑައިގެން އުޅުއްވުމުގެ ތެރޭގައި ޞައްދާމް ދަތުރުކުރެއްވި ކާރަށް ބަޔަކު ހަމަލަދިނުމުން، އެ ބަޔަކު ހޯދުމުގެ ނަމުގައި ޞައްދާމްގެ ސިފައިން ދުޖައިލްއަށް އަރައި އެތައްބަޔަކު މަރައި އެތައްބަޔަކު ހައްޔަރުކޮށްފައިވެއެވެ. ދުޖައިލްއަކީ ސީޢީ މުސްލިމުން ގިނަ ރަށެކެވެ. މިހާދިސާތަކުގައި 1500 މީހުން މަރާލައި އަދި އޭގެފަހުން ހައްޔަރުކުރެވުނު މީހުންގެ މައްޗަށްޝަރީޢަތްހިންގައި 143 މީހުންނަށް މަރުގެ އަދަބު ދީފައިވެއެވެ.

އީރާނުގެ ވެރިކަން ބަދަލުވުމާއިގުޅިގެން، އީރާނުގެ ވެރިކަމުގެ އާ ނިޒާމާއި އިދިކޮޅަށް ހަނގުރާމަކުރެއްވުމަށް ޞައްދާމް ޤަޞްދުކުރެއްވިއެވެ. އެގޮތުން، ޝައްޠުލް ޢަރަބްއާއިމެދު ދެޤައުމުގެ ދެމެދުގައި ވެވިފައިވާ އެއްބަސްވުމުން ޢިރާޤު ވަކިވިއެވެ. ނަތީޖާއެއްގެ ގޮތުން މި ދެޤައުމުގެ ދެމެދުގައި ހަނގުރާމަފެށި 8 އަހަރުދުވަސް ވަންދެން (1980-1988) އެ ހަނގުރާމަ ދެމިއޮތެވެ. ގާތްގަނޑަކަށް މިލިއަނަކަށްވުރެ ގިނަމީހުން، މި ހަނގުރާމައިގައި ދެފަރާތުން މަރުވެފައިވެއެވެ. ހަނގުރާމައިން ލިބުނު ގެއްލުންތައް ގާތްގަނޑަކަށް800  ބިލިއަން ޑޮލަރަށްއަރައެވެ.

ކުރުދީންގެ އަބާދީ ބޮޑުރަށެއްކަމުގައިވާ އަންފާލްއަށް 1988 ވަނައަހަރު ކެމިކަލް ހަތިޔާރު ބޭނުންކޮށްގެން ހަމަލަދީފައިވެއެވެ. ކުރުދީ ހަނގުރާމަވެރިން މައިތިރިކުރުމުގެ ނަމުގައި ކުރިއަށް ގެންދެވުނު މި އޮޕަރޭޝަންގައި ލައްކައެއްހާ މީހުން މަރާލާފައިވާކަމަށްވެއެވެ. 16 މާރޗް 1988 ގައި އިރާޤްގެ ކުރުދީންގެ އަވަށެއްކަމުގައިވާ ހަލަބްޖާއަށް ކެމިކަލް ހަތިޔާރުން ހަމަލަދީ 5000 އާންމުން މަރާލާފައިވެއެވެ. މިހަމަލާދިނުމުގައި ބޭނުންކޮށްފައިވަނީ މަސްޓަޑް ގޭހާއި ސެރިން ފަދަ މާއްދާތަކެވެ. މިކަމުގެ ސަބަބުން ދިމާވި ތަފާތު އެހެނިހެން ޞިއްޙީ މައްސަލަތަކުގެ ސަބަބުން ހަމަލާގެ އެތައް ދުވަހެއްފަހުން ވެސް އެތައް ބަޔަކު މަރުވެފައިވެއެވެ.

2 އޯގަސްޓް 1990 ދުވަހުގެ ފަތިހުގެ ވަގުތެއްގައި ޢިރާޤްގެ ލައްކައަކަށްވުރެ ގިނަސިފައިން ބަރުހަތިޔާރާއި ހެލިކޮޕްޓަރތަކާއެކު ބޯޑަރ ހުރަސްކޮށް ކުވެއިތައް ހަމަލަދީ ގަޑިއެއްހާއިރު ތެރޭގައި އިރާޤްގެ ފުރިހަމަ ބާރުގެދަށަށް ގެނައެވެ. އަދި ކުވެއިތުގެ އެތައްބަޔަކު މަރައި އެތައް ތަނަކަށް ގެއްލުންދީފައިވެއެވެ. މީގެ އިތުރުން ކުވެއިތުގެ 700 ތެޔޮވަޅުގައި އަލިފާންޖަހާފައިވެއެވެ.

އިރާޤްގައި އޮތް ޞައްދާމް ޙުސައިންގެ ވެރިކަން މުލުންލުހެލުމަށްޓަކައި އެމެރިކާ އިސްވެ އޮވެ އިރާޤަށް ހަމަލަދީ ގުޅިފައިވާ ލަޝްކަރުގެ ފުރިހަމަ ބާރުގެދަށަށް އިރާޤް ގެނެވުނެވެ. އެމެރިކާ ސިފައިންގެ ބާރުގެދަށަށް ބަޣްދާދުއައީ 9 އޭޕްރީލް 2003 ގައެވެ. އޭގެފަހުން، 14 ވަނަ ދުވަހާއި ހަމައަށްވެސް، ޞައްދާމު ބަޣުދާދުގައި ހުންނެވިކަމަށްވެއެވެ. ޞައްދާމު ހުންނެވިކަމަށްވަނީ، ބަޣްދާދުގެ އަވަށެއްކަމުގައިވާ އަލްއަޢްޡަމިއްޔާގައި، މުސްކުޅި އަންހެނެއްގެ ގޭގައެވެ. ނަމަވެސް ޞައްދާމް ފިއްލެވުމުގެ ސަބަބުން، ޞައްދާމް ހޯދުމަށް އެމެރިކާ ސިފައިންނަށް އެތައް މަސައްކަތެއްކުރަންޖެހުނެވެ.

ނާމިޤް ޖާސިމް ޚިޟްރު އައްދޫރީ ކިޔާ މީހެއްގެ ދަނޑުގައި، 8 ފޫޓު އަޑިއަށް ކޮނެގެން ހަދާފައިވާ، ކުޑަކުޑަ ބިންގަރާހެއްގައި ހުންނަވަނިކޮށް، ޞައްދާމު ޙުސައިން، އަތުލައިގަނެވިއްޖެކަމަށް، 14 ޑިސެމްބަރ 2003 ގައި، އެމެރިކާ ސިފައިން އިޢުލާނުކުރިއެވެ. ޞައްދާމްގެ މައްޗަށް ޝަރީޢަތް ހިންގުމަށްފަހު ޝަރީޢަތުން ހުކުމް އިއްވާފައިވަނީ އޭނާ ދަންޖައްސައި މެރުމަށެވެ. މި ހުކުމް ތަންފީޒުކުރެވިފައިވަނީ 2006 ވަނައަހަރުގެ ޑިސެމްބަރ މަހުގެ 30 ވަނަދުވަހުގެ ހެނދުނު 06:00 ހާއިރުއެވެ. މިދުވަސް ދިމާވެފައިވަނީ މުސްލިމުންގެ އަޟްޙާ ޢީދުދުވަހާއިއެވެ. އަޟްޙާޢީދު ދުވަހާ ދިމާކޮށް މިފަދަ ކަމެއްކުރުމުން މުސްލިމުންގެ ނުރުހުން ވަރަށްބޮޑަށް އުތުރިއެރިއެވެ. އަދި ދުނިޔޭގައި ވަރަށް ބޮޑެތި ޚިޔާލު ތަފާތުވުން އުފެދިގެންދިޔައެވެ. ޞައްދާމަށް ތާއީދުކުރާ ވަރަށް ގިނަބަޔަކު މަގުތަކަށް ނުކުމެ އެކަމާއި ނުރުހުން ފާޅުކުރަމުން ގެންގޮސްފައިވެއެވެ

ޞައްދާމު ޙުސައިންއަކީ، އޭނާގެ ވާހަކަތަކުން ދުނިޔޭގެ ތާރީޚުތަކެއް ލިޔެވޭނެ ވެރިއެކެވެ. ބައެއް މީހުންގެ ނަޒަރުގައި އޭނާއަކީ، އަނިޔާވެރި ޖައްލާދެއްކަމުގައި ވީނަމަވެސް، އޭނާގެ ސަބަބުން ޢިރާޤަށް ލިބިފައިވާ ކުރިއެރުމާއި، ތަރައްޤީއާއި ބާރުގެ ސަބަބުން އެމެރިކާއާއި ހުޅަނގުން އޭނާއާއި އިދިކޮޅުވެ، އިސްރާއީލާއި ވާދަކުރެވޭފަދަ ބާރެއް މެދުއިރުމަތީގައި ޞައްދާމުގެ ސަބަބުން އުފެދިދާނެތީ، އޭނާގެ ބާރުކަނޑުވައި ލެވުނީކަމަށް ދެކޭ މީހުން ވެސް މަދެއްނޫނެވެ. ޞައްދާމު ޙުސައިންއަކީ، ޙައްލުންކުރަން ދަތި އަރަތެކެވެ. ނަމަވެސް އޭނާއާއިމެދު އެންމެން ވެސް އިއްތިފާޤްވާ އެއްކަމެއް އޮވެއެވެ. އެއީ ޞައްދާމްއަކީ އާދަޔާޚިލާފް ހިތްވަރުގަދަ މީހެއްކަމެވެ. އަދި އެންމެ ފަހުވަގުތާ ޖެހެންދެން ވެސް ގޮތްދޫނުކޮށް އަމާންނުދީ ހިފެހެއްޓިކަމެވެ. އަދި ޝަރީޢަތް ހިނގަމުންދިޔައިރު ވެސް ހަމައެގޮތުގައި ހިފެހެއްޓެވިއެވެ. އަދި ދަންޖައްސާ ވާގަނޑު ކަރަށް މަހައިލެވުނުހިނދު ވެސް ހިތްވަރުގަދަކަން ނޫން އެހެން އެއްޗެއް ފެނިފައެއްނުވެއެވެ.

ޞައްދާމްގެ ހިތްވަރަކީ އެއްވެސް ޝައްކެއްނެތްގޮތުގައި ލީޑަރެއްގެ ހައިޞިއްޔަތުން ބަލާނަމަ އެންމެ ފާހަގަކުރެވޭ އެއްސިފައެވެ. ހަމައެހެންމެ ޞައްދާމަކީ ގޮތްނިންމުމުގައި ޖެހިލުންކުޑަ، ބިރުކުޑަ ޢަޒުމް ވަރުގަދަ ލީޑަރެކެވެ. އަދި ކަންކަމުގައި ވަރަށް އަވަސް ފިޔަވަޅުތަކެއް އަޅުއްވަމުންގެންދެވި ލީޑަރެކެވެ. ޢަރަބީންނާމެދު ޞައްދާމްގެ ހިތުގައި ތަޞައްވުރެއް ގެންގުޅުނުކަމަށް ދެންނެވިދާނެއެވެ. އެއީ ބޮޑު ޢަރަބި އެއް ދައުލަތް އޮތުމެވެ. އެ މަޤުޞަދު ޙާޞިލްކުރުމުގެ މާނައިގައި ތަފާތުކަންކަން ކުރަމުން ގެންދިޔަ ނަމަވެސް އެކަންތައް ކާމިޔާބުނުވީ މި ޒަމާނުގެ ދުނިޔޭގެ ހިންގުމުގެ ނިޒާމް އެހެނިހެން ޤައުމުތަކުން ބަލައިގެންފައި އޮތްގޮތުގެ ސަބަބުންނެވެ. ޞައްދާމްގެ ލީޑަރޝިޕް ސްޓައިލްއަށް ބަލާއިރު ފެންނަނީ ބޮޑަށް އޮޓޯކުރެޓިކް ސިފަތައް އެކުލެވިގެންވާތަނެވެ. ކަންކަމުގައި މާބޮޑު މަޝްވަރާކުރުމެއްނެތި އަމިއްލައަށް ކަންކަމުގައި ގޮތްނިންމާކަން ފާހަގަކުރެވެއެވެ. މިގޮތުން ކުވެއިތަށް އެރުން ހިމެނިގެންގޮސްފައިވަނީ ޞައްދާމްގެ އަމިއްލަ ނިންމެވުމެއްކަމުގައެވެ. ހަމައެއާއިއެކު، ވެރިކަމާއި ދެކޮޅު ހަދާ ކޮންމެ ބަޔަކު ވެސް ނައްތާލުމަށް މަސައްކަތްކޮށްފައިވެއެވެ. މިއީ ބެލެވޭގޮތުގައި ވަރަށް ޚުދުމުޚުތާރު ގޮތެއްގައި ކޮށްފައިވާ ކަންތައްތަކެވެ. މީގެއިތުރުން ވެސް އޮޓޯކުރެޓިކް ސިފައެކުލެވޭ އެތައްކަމެއް ކުރައްވާފައިވެއެވެ. މިގޮތުން ދުނިޔޭގެޤައުމުތަކުން މަޝްވަރާކުރުމަށް ދޭ ފުރުޞަތުތަކަށް ދެކޮޅުހެދުން ހިމެނެއެވެ.

އަނިޔާވެރި އެތައް އެތައް ކަމެއް ޞައްދާމް ހިންގާފައިވެއެވެ. މިގޮތުން އަވަށްޓެރި ޤައުމުތަކާއި ހަނގުރާމަކުރުމާއި އެޤައުމުތައް ހިފަން މަސައްކަތްކުރުމާއި، އަމިއްލަ ޤައުމުގެ ޢާންމުފަރުދުންނަށް ހަމަލާދީ ބޮޑެތި އަދަދުތަކުން ޤަތުލުޢާންމުތައް ހިންގުން ހިމެނެއެވެ. އަދި މީގެއިތުރުން ހަނގުރާމަތަކުގައި ބޭނުންކުރުން މަނާ ހަތިޔާރުން އަމިއްލަ ރައްޔިތުންނާ ދެކޮޅަށް ހަމަލާދިނުމަށް ބޭނުންކޮށްފައިވެއެވެ. ނަސްލުތައް ނެތިކޮށްލުމުގެ ގޮތުން ވެސް ހަމަލާތައްދީފައިވެއެވެ. މިގޮތުން އިރާޤްގެ ކުރުދީންނަށާއި، ސީޢީންނާ ދެކޮޅަށް ދީފައިވާ އަނިޔާވެރި ޙަމަލާތައް ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ. ތެޔޮވަޅުތަކުގައި އަލިފާންޖެހުމާއި ތެޔޮ ހޮޅިތައް ފަޅައިލުމުގެ ސަބަބުން ކަނޑަށާއި ކޯރުތަކަށް ތެޔޮއެޅި ތިމާވެށީގެ ޖަރީމާތައް ވެސް ހިންގާފައިވެއެވެ.

ޞައްދާމްގެ ފުށުން ފެނިފައިވާ ރަނގަޅު ކަންތައްތަކަށް ބަލާއިރު، އޭނާގެ ވެރިކަމުގެ ކުރީކޮޅު އާދަޔާޚިލާފު ކުރިއެރުމެއް އިޤްތިޞާދީގޮތުން އިރާޤަށް ގެނެސްފައިވެއެވެ. މިގޮތުން ބޭރުގެ އިންވެސްޓަރުންނަށް އިރާޤް ހުޅުވާލައި ތެލާއި އެހެނިހެން ތަފާތު އެތައް ސިނާޢަތެއްގެ މަސައްކަތްތައް ފެށިގެންގޮސްފައިވެއެވެ. ތަޢުލީމް ފުޅާކުރުމުގައި ވެސް ވަރަށް މުހިންމު ލަނޑުދަޑިތަކެއް ޙާޞިލްކޮށްފައިވެއެވެ. އިރާޤްގެ އެންމެންނަކީ ލިޔަންކިޔަން ދަންނަބަޔަކަށް ހެދުމަށް ވަރަށް ބޮޑު ޕްރޮގްރާމެއް ހިންގާފައިވެއެވެ. މީގެއިތުރުން ޢުމްރާނީގޮތުން ވެސް އެތައް ތަރައްޤީއެއް ހޯދާފައިވެއެވެ.