1223Views 0Comments
ސައިންސާއި ޓެކްނޮލޮޖީގެ ގޮތުން ދުނިޔެ ކުރިއަރައި ދިއުމުގައި މުސްލިމް ޢިލްމުވެރިން ވަރަށް މުހިންމު ދައުރެއް އަދާކޮށްފައިވެއެވެ. ޚާއްޞަކޮށް އިސްލާމީ ޢިލްމުވެރިކަމުގެ ރަންޒަމާނުގައި މުސްލިމް ޢިލްމުވެރިން ކޮށްފައިވާ ޚިދުމަތްތައް ވަރަށް ވެސް ގިނައެވެ. އޭގެތެރެއިން ވަރަށް ގިނަ ކަންތައްތަކަކީ މިއަދު މިދެކޭ ކުރިއެރުމާއި ތަރައްޤީގެ އަސްލެވެ. ހިސާބު ޢިލްމާއި ބޭސްވެރިކަމާއި ފަލަކީ ޢިލްމާއި ޖިއޮގްރަފީއާއި ބަހަވީ ޢިލްމާއި ޅެންވެރިކަމަކީ މުސްލިމުންގެ ރަންޒަމާނުގައި ވަރަށްބޮޑަށް ކުރިއަރައި ދިޔަ ފަންނުތަކެވެ. އެހެންކަމުން މިއަދު އަޅުގަނޑު ލިޔަން މިފަށާ ސިލްސިލާއަކީ މުސްލިމް ޢިލްމުވެރިންގެ ޚިދުމަތްތައް ކިޔުންތެރިންނާ ހަމައަށް ގެނެސްދިނުމަށް ކުރެވޭ މަސައްކަތްތަކެކެވެ. “އިސްލާމީ ޢިލްމުވެރިކަމުގެ ރަންޒަމާން” މި ސިލްސިލާ މަޒުމޫނުތަކުގެ ތެރެއިން ގެނެސްދެވޭ މަޢުލޫމާތުތަކަކީ އިސްލާމީ ތާރީޚް ދިރާސާކުރާ ފަރާތްތަކަށާއި ތަޢުލީމު ޙާޞިލްކުރަމުންދާ ދަރިވަރުންނަށް ބޭނުންތެރި މަޢުލޫމާތުތަކަކަށް ވާނެކަމަށް އަޅުގަނޑު އުންމީދުކުރަމެވެ. އަޅުގަނޑު މިކުރާ މަސައްކަތުގައި މާތްﷲ ބަރަކާތް ލައްވާށިއެވެ. އާމީން.
އިސްލާމީ ރަންޒަމާނަކީ ސަޤާފަތާއި ޢިލްމުވެރިކަމާއި ފަންނުވެރިކަމަށް ބަލާއިރު އިންސާނީގެ ތާރީޚުގައި ވެސް އައި އެތައް ގޮތަކުން ފާހަގަކުރެވޭނެ ދުވަސްތަކެކެވެ. މީލާދީން 750 ން 1250 އައި އަހަރުތަކަކީ ޔޫނާނީ (ގްރީކް) ޢިލްމުވެރިކަމާއި ހުޅަނގުގެ ރެނައިސަންސްގެ އަލިކަމަށް ވުރެ ގަދަ އަލިކަމެއް ޢިލްމީ ގޮތުން ދުނިޔެއަށް ގެނެސްދިން ދުވަސްތަކެކެވެ. އިސްލާމުން މި ކާމިޔާބީތައް ޙާޞިލުކޮށްފައިވަނީ ސިޔާސީ ގޮތުން ގެންގުޅުނު ހަރުދަނާ އުސޫލުތަކާއި ދައުލަތް ހިންގުމުގައި އެވަގުތަކު ތިއްބެވި ވެރިންގެ ޙިކުމަތްތެރިކަމުގެ ސަބަބުންނެވެ.
އިސްލާމީ ޢިލްމުވެރިކަން ކުރިއަރައިދިޔަ 500 ވަރަކަށް އަހަރުގައި ޢިލްމުގެ ތަފާތު ފަންނުތަކުގައި އެތައް ހޯދުންތަކެއް ހޯދައި އެތައް އުފެއްދުމެއް އީޖާދުކޮށްފައިވެއެވެ. ހަމައެއާއިއެކު މުސްލިމް ދައުލަތް ފުޅާވެ ދުނިޔޭގެ ބައްރުތައް ކަމުގައިވާ އޭޝިޔާ، ޔޫރަޕް އަދި އެފްރިކާއަށް ފެތުރިފައިވެއެވެ. އެގޮތުން ޔޫރަޕްގެ އަންދަލުސް (ސްޕެއިން)ގެ ކޮރޮޑޮބާއާއި އެފްރިކާއިން މިޞްރުގެ ޤާހިރާ (ކައިރޯ) އާއި ސެންޓްރަލް އޭޝިއާ ބައްރުން ސަމަރުގަންދު އަދި މެދުއިރުމަތިން އިރާޤްގެ ބަޣްދާދުއަކީ އިސްލާމުންގެ ތަހުޒީބާއި ތަމައްދުން އަދި ޢިލްމުވެރިކަމުގެ ކުރިއެރުންތައް އެންމެ ފުރިހަމައަށް ފެންނަންހުރި ތންތަނަނެވެ. މި ރަށްތަކަކީ އެޒަމާނުގައި ދުނިޔޭގެ ވިޔަފާރީގެ މައިމަރުކަޒުތަކެވެ.
އިސްލާމީ ޢިލްމުވެރިކަމުގެ ރަންޒަމާން ފެށިފައިވަނީ މީލާދީން 750 ހުގެ އަހަރުތަކުގައި އައްބާސީންގެ ވެރިކަމުގައެވެ. އައްބާސީ ދައުލަތުގެ ވެރިރަށަކީ ޢިރާޤުގެ ބަޣްދާދެވެ. އިސްލާމީ ރަންޒަމާނުގައި ބަޣުދާދު ވެފައިވަނީ ޢިލްމީ ހޯދުންތަކުގެ މައިމަރުކަޒަށެވެ. ސައިންސާއި، ވިޔަފާރިއާއި ބަހަވީ ޢިލްމާއި އިސްލާމްދީނުގެ އެކިއެކި ރޮނގުތަކުގެ ޢިލްމާއި ޅެންވެރިކަމާއި ސަޤާފަތާއި އާދަކާދަ އޭގެ އެންމެ ފުރިހަމަ ގޮތުގައި ފެނިގެން ދިޔަ އެއްތަނަކީ ބަޣުދާދެވެ. މީލާދުން 1258 ގައި ތަތާރުން (މޮންގޯލުން) އަރައި ބަޣުދާދު ބިމާހަމަކޮށްލަން ދެން ވެސް މުސްލިމުންގެ މި ކުރިއެރުންތައް ދެ ގޮތެއްނުވެ އެ ސަހަރުން ފެންނަން ހުއްޓެވެ.
ޔޫނާނީންގެ ކުރިއެރުމާއި ޢިލްމުވެރިކަމާއި އަދި ހުޅަނގުގެ ރެނައިސަންސް ޒަމާނުގެ ކުރިއެރުންތަކަށް ބަލާއިރު އިސްލާމީ ޢިލްމުވެރިކަމުގެ ރަންޒަމާން ފާހަގަވެގެން ގޮސްފައިވަނީ ވަކި ދީނަކަށް ނުވަތަ ވަކި ޤަބީލާއަކަށް، ދަރިކޮޅަކަށް ނުބަލައި ހަމައެކަނި ޢިލްމަށް އިސްކަން ދީގެން މަސައްކަތްކުރެވުނު ދުވަސްވަރެއްކަމުގައެވެ. މިއީ އިސްލާމީ ރަންޒަމާނުގައި މުސްލިމުންނާ އެކު ޔަހޫދީންނާއި ނަޞާރާއިން އަދި ހިންދުކަރައިގެ (މިހާރުގެ އިންޑިއާ އާއި ޕާކިސްތާން) ޢިލްމުވެރިން އެކުއެކުގައި މަސައްކަތްކުރުމުގެ ނަތީޖާއެވެ. މި ނަތީޖާ މިހެން ނުކުތީ އިސްލާމީ ދައުލަތުން އެއްވެސް ބަޔަކު ތަފާތުކުރުމެއްނެތި ޢިލްމުވެރިކަން ކުރިއެރުވުމަށް ކުރި މަސައްކަތްތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ. މީހެއްގެ މޮޅުދެރަމިން ވަޒަންކުރަމުން ދިޔައީ އެމީހެއްގެ ދީނަކަށް ނުވަތަ ހަސަބާއި ނަސަބަށް ބަލައިގެނެއް ނޫނެވެ. މޮޅު ދެރަމިން ވަޒަންކުރަމުން ދިޔައީ އެމީހެއްގެ ކިބައިގައި ހުރި ޢިލްމުވެރިކަމަކަށް ބަލައިގެންނެވެ.
އިސްލާމީ ވެރިކަމުން އެހެން ހުރިހާ ދީންތަކުގެ ޢިލްމުވެރިންނަށް ވެސް އިޙްތިރާމްކުރިއެވެ. އަދި އިސްލާމީ ވެރިކަމުގެ ސަރަހައްދުގައި ޢިލްމުވެރިކަން ކުރިއެރުވުމަށް އެމީހުންނަށް ވެސް ދޮރުތައް ހުޅުވައިދީފައިވެއެވެ. އިސްލާމީ ފަލްސަފާވެރިކަން ކުރިއަރައި ދިޔައީ މިފަދަ ހަރުދަނާ ސިޔާސަތުތައް އައްބާސީ ދައުލަތުގެ ވެރިންގެ ކިބައިން ފެނުމުންނެވެ. ދުނިޔޭގެ ސަފުން ވެސް ބޮޑެތި ޢިލްމުވެރިން ކަމުގައި ގުނައިލެވޭ އަލް ކިންދީއާއި އިބްނިސީނާ (Avicenna) އާއި އިބްނު ރުޝްދު (Aka Averroes) ފަދަ ފަލްސަފާވެރިން ފެނިގެންދިޔައީ މުސްލިމުން ޢިލްމު ކުރިއެރުވުމަށް ކުރި މަސައްކަތްތަކުގެ ސަބަބުންނެވެ.
އިސްލާމީ ރަންޒަމާނުގައި ސައިންސުގެ އެތައް މައިދާނެއްގައި ކުރިއެރުންތައް ހޯދާފައިވެއެވެ. އެގޮތުން އެސްޓްރޮނޮމީއާއި އެސްޓްރޮލޮޖީއާއި ކެމިސްޓްރީއާއި ފިޒިކްސް ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ. ހަމައެހެންމެ ދަނޑުވެރިކަމުގެ ޢިލްމާއި ފެނުގެ ބޭނުން ހިފޭނެ ގޮތްތަކާއި ކާބޯތަކެއްޗާ ބެހޭގޮތުން ވެސް ހޯދުންތައް ހޯދާފައިވެއެވެ. އެހެނިހެން ފަންނުތަކަށް ބަލާއި މިޔުޒިކާއި ޅެމާއި ޅެންވެރިކަމާއި ވާހަކަލިޔުމާއި ވާހަކަ ކިޔުމުގެ ފަންނުވެރިކަން ހިމެނެއެވެ.
ބޭސްވެރިކަމުގެ ޢިލްމުގައި ވެސް މުސްލިމުން ކުރިއަރައި ގޮސްފައިވެއެވެ. އަދި ސައިންސްގެ ހޯދުންތަކަށް ބޭނުންވާ އެންމެ މުހިންމު އެއް ޢިލްމުކަމުގައި ހިސާބުގެ ޢިލްމުގައި އެތައް ކުރިއެރުންތަކެއް މުސްލިމު ޢިލްމުވެރިން ހޯދާފައިވެއެވެ. މިގޮތުން ފާހަގަކޮށްލެވޭ އެންމެ ޚާއްޞަ އެއް ޢިލްމުވެރިއަކީ އަލް ޚަވާރިޒަމީއެވެ. އިނގިރޭސި ބަހުގެ ލަފުޒެއްކަމުގައިވާ “algorithm” ނެގިފައިވަނީ އެބޭފުޅާގެ ނަންފުޅަށް ނިސްބަތްކޮށްގެންނެވެ. އަލް ޚަވާރިޒަމީ ވަނީ ހިސާބު ޢިލްމުގެ ވަރަށް ޚާއްޞަ ފަންނެއް ކަމުގައިވާ އަލްޖަބްރާގެ ޢިލްމު ވުޖޫދުކޮށްފައެވެ.
އިމާރާތްކުރުމުގެ ފަންނުގައި ވެސް މިދުވަސްވަރުގެ މުސްލިމުން ކުރިއެރުންތައް ހޯދާފައިވެއެވެ. މި ފަންނުގައި އާރޗް ބޭނުންކޮށްގެން އިމާރާތްތަކާއި ބްރިޖްތައް ހެދުމާއި އަދި ތަފާތު ގޮތްގޮތަށް އުސްކޮށް މުންނާރާއި ޤުއްބުތައް ހަދާފައިވެއެވެ. ރީތި މިސްކިތްތަކާއި އެފަދަ ދެވަނައެއް ނުވާ އެތައް ޢިމާރާތްތަކެއް ހަދާފައިވެއެވެ. ސައިންސްގެ ހޯދުންތަކަށް ބަލާއިރު ހޫނުކޮށްގެން އާވި އަރުވައި އެ އާވި ފިނިކޮށްގެން ތަކެތި އުފެއްދުން (Distillation) ވެސް ފާހަގަކޮށްލެވެއެވެ. ޢާންމު ދިރިއުޅުމެގެ ކަންކަން ކަމުގައިވާ ކެއިންބުއިމާއި ކާބޯތަކެތީގެ ފައިދާ އެކުލެވިގެންވާ މިންވަރު ދެނެގަތުމުގައި ވެސް ހޯދުންތައް ހޯދާފައިވެއެވެ. އެގޮތުން އަދުގެ ދުނިޔޭގައި ވަކިން ޚާއްޞަކޮށް ހުޅަނގު ޔޫރަޕްގައި މަޝްހޫރުވެފައިވާ ތުރީ ކޯސް މީލް ތަޢާރަފުކޮށްފައިވަނީ މުސްލިމެއްކަމުގައިވާ ޒިރްޔާބު (Ziryab) އެވެ. މުސްލިމް ޢިލްމުވެރިކަމުގެ ރަންޒަމާނުގައި ހުރިހާ ފަންނެއްގައި ވެސް މުސްލިމުން ކުރިއަރައިގޮސްފައިވެއެވެ. ތަޢުލީމު ކުރިއެރުވުމުގައި ބުރަ މަސައްކަތްތަކެއް އައްބާސީ ދައުލަތުން ކޮށްފައިވެއެވެ. މިކަމުގެ އެންމެ އަލިގަދަ ހެއްކަކީ ބަޣުދާދުގައި ހުރި ފޮތް ލައިބްރަރީއެވެ. މިއީ އެޒަމަނުގައި ދުނިޔޭގައި ހުރި މިފަދަ އެންމެ ބޮޑު ތަނެވެ. ހަމައެހެންމެ ބަޣުދާދުގައި ޢިލްމުވެރިކަން ކުރިއެރުވުމަށްޓަކައި ޤާއިމްކުރެވުނު ބައިތުލް ޙިކްމަ (House of wisdom) އަކީ އެފަދަ ދެވަނައެއް ނުވާ ޢިލްމުވެރިކަމުގެ މައިމަރުކަޒެކެވެ. ނަމަވެސް އަނިޔާވެރި މޮންގޯލުން މިތަނުގެ ދުވަސްދުއްވާލުމުގެ ސަބަބުން މުސްލިމް ޢިލްމުވެރިކަމުގެ ރަންޒަމާނުގެ އެތައް އެއްޗެއް ގެއްލިގެން ގޮސްފައިވެއެވެ.
