ސިފައިންގެ އަހަރީދުވަސް

އަލްއަމީރު މުޙައްމަދު އަމީން ދީދީ ރާއްޖޭގެ ބޮޑުވަޒީރުކަން ކުރެއްވި ދުވަސްވަރަކީ ރާއްޖެއަށް ތަފާތު ދާއިރާތަކުން ވަރަށް ބޮޑެތި ބަދަލުތަކެއް ގެންނެވި ދުވަސްވަރެކެވެ. މި ދުވަސްވަރު ސިފައިންގެ ކަންތައްތަކަށް ވެސް ވަރަށް ތަހުޒީބީ ބަދަލުތަކެއް ގެންނަވަން ފެއްޓެވިއެވެ. މިގޮތުން ސިފައިންގެ އަހަރީދުވަސް ފާހަގަކުރަން ނިންމެވުން ހިމެނެއެވެ. ސިފައިންގެ އަހަރީދުވަހެއް އެންމެ ފުރަތަމަ ފާހަގަކުރެވުނީ ހިޖްރީ ސަނަތަށް ބަލައިގެންނެވެ. އެއީ 16 ރަޖަބް އެވެ. ފުރަތަމަ އަހަރީދުވަސް ފާހަގަކުރެވިފައިވަނީ 16 ރަޖަބް 1366 ގައެވެ.

       ސިފައިންގެ އަހަރީދުވަސް 16 ރަޖަބްގައި ފާހަގަކުރެވެން ޖެހުނީ ކީއްވެތޯ ސުވާލުކޮށްލަންޖެހެއެވެ. ފުރަތަމަ އަހަރީދުވަސް ފާހަގަކުރެވުނު ދުވަސް މީލާދީ ސަނަތުން ބަލާނަމަ ދިމާވަނީ 06 ޖޫން 1947 އާއިއެވެ. މިޒަމާނުގައި އަޅުގަނޑުމެން ސިފައިންގެ އަހަރީދުވަހުގެ ގޮތުގައި މި ފާހަގަކުރަނީ އޭޕްރީލް މަހުގެ 21 ވަނަދުވަހެވެ. އެހެންކަމުން މި ދެމެދުގައިވާ ތަފާތާމެދު ވާހަކަދައްކާނުލައި މައުޟޫއާއިގެން ކުރިއަށް ދެވޭކަށްނެތެވެ.

       މުޙައްމަދު އަމީންދީދީ، ސިފައިންގެ އަހަރީ ދުވަހަކީ 16 ރަޖަބް ކަމުގައި ހަމަޖެއްސެވީ ކޮންގޮތަކަށް ވިސްނާވަޑައިގެން ކަމެއް ތާރީޚަކުން ސީދާ އެނގޭކަށް ނެތެވެ. ސިފައިން އުފެދުނުކަމަށް އަޅުގަނޑުމެން މިހާރު މި ބަލަނީ 21 އޭޕްރީލް 1892 ކަމުގައެވެ. ހިޖްރީ ސަނަތުން މިދުވަސް ދިމާވަނީ 1309 ވަނައަހަރުގެ ރަމަޟާން މަހުގެ 23 ވަނަދުވަހަށެވެ. ސުވާލަކީ މި ދެދުވަސް ތަފާތު މިވަނީ ކީއްވެތޯ ކުރެވޭ ސުވާލެވެ. ތާރީޚުން އެނގޭގޮތުގައި ސިފައިންގެ ހަރަކާތް އުފެދިގެންއައީ މާލޭގެ ޒުވާނުންތަކެއް ކުޅިވަރުތައް ކުޅެއުޅުމުގެ ތެރޭގައި އެފެދިގެން އައި ފައިއެއްވަރުކޮށް ހިނގުމުގެ ހަރަކާތެއްގެ ތެރެއިންނެވެ. މި ހަރަކާތާއިމެދު އޭރު ރާއްޖޭގެ ތަޚްތުގައި އިންނެވި އައްސުލްޠާން އިބްރާހިމް ނޫރައްދީން ސިރީ ބަރިކުސަލޯކަ މަހާރަދުން ހިއްޕުޅާއި ހަމަކުރައްވައި އެ އަހަރުގެ ހިއްޗަށް ވަޑައިގަންނަވާއިރު އަރިހުގައި ސިފައިން ހިމެނުމަށް ނިންމެވީއެވެ. މިގޮތުން އެއަހަރުގެ ހެންވޭރު ހިއްޗަށް ވަޑައިގެންނެވި ދުވަހު ރަދުންގެ އަރިހުގައި ސިފައިން ބައިވެރިކުރެއްވިއެވެ. މިދުވަހަކީ މީލާދީ ސަނަތުން 21 އޭޕްރީލް 1892 އަދި ހިޖްރީ ސަނަތުން 23 ރަމަޟާން 1309 އެވެ. މިހެން މިކަން އޮތްއިރު މުޙައްމަދު އަމީން ދީދީ ސިފައިންގެ އަހަރީ ދުވަހެއްގެ ގޮތުގައި 16 ރަޖަބް ހަމަޖެއްސެވީ ކީއްވެހެއްޔެވެ؟ އަނެއްކާވެސް ހަމަ އެސުވާލެވެ.

       ކޮންމެކަމެއްވެސް ކުރެވޭނީ އެކަމަކަށް ފަރިތަކޮށްގެންނެވެ. މިނިވަންދުވަހު އޮންނަ ޝަރަފްގެ ހިނގާލުމުގެ ފަރިތަކުރުންތަކަށް ވެސް ސިފައިން ދުރާލާ ތައްޔާރުވެއެވެ. ސިފައިންގެ މީހުންނަކީ އަސާސީ ތަމްރީން ނިންމާއިރު ހެވިކަންވެސް ދަސްވެފައިތިބޭ ބައެކެވެ. ދެން އެހެންވީއިރު އެހާކުރިން ފަރިތަކުރަންޖެހެނީ ކީއްކުރަންހެއްޔެވެ؟ މިއިންވެސް އެނގެނީ ކަމެއް ފުރިހަމައަށް ކުރެވޭނީ އެކަމެއް ފަރިތަކޮށްގެންކަމެވެ. ރަދުން ހިއްޗަށް ވަޑައިގަންނަވާއިރު ރަދުންގެ އަރިހުގައި ސިފައިން ހިމެނުމަށް ނިންމުމުން އެކަމަށް ވެސް ފަރިތަކުރަންޖެހެއެވެ. އެއީ އަދި އަލަށް ސިފައިން އުފެއްދުމުގެ ކޮޅުމައްޗެވެ. ހުރިހާކަމެއް ވެސް ޖެހޭނީ ހަމަ އަލުންބަލުން ދަސްކުރާށެވެ. އެހެންކަމުން އެކަމަށް ދުވަސް ނަގާނެއެވެ. ހިޖްރީ ސަނަތުން ބަލާނަމަ 16 ރަޖަބް 1309 ވަނަދުވަހާއި ސިފައިން އުފެދުނުކަމަށް ހިޖްރީ ސަނަތުން ދިމާވާ 23 ރަމަޟާން 1309 ވަނަދުވަހާއި ދެމެދު 67 ދުވަހުގެ ތަފާތެއް އެބަހުއްޓެވެ. އެހެންކަމުން 16 ރަޖަބް 1309 ވަނަދުވަހަކީ އަޅުގަނޑަށް ފެންނަގޮތުގައި، މާލޭގެ ޒުވާނުންގެ ކިބައިން ފެނުނު ފައިއެއްވަރުކޮށް ހިނގުމުގެ ހަރަކާތާއިމެދު ރަދުން ހިއްޕުޅާ ހަމަކުރައްވައި އެކަން ކުރިއަށްގެންދިއުމަށް އަންގަވައި އަދި އެއަހަރު ހިއްޗަށް ވަޑައިގަންނަވާއިރު އަރިހުގައި ސިފައިން ބައިވެރިކުރާނެކަން އިޢުލާންކުރެއްވި ދުވަހެވެ. މިދުވަސް ކޮންމެވެސް ގޮތަކުން މުޙައްމަދު އަމީން ދީދީ އަށް އެނގިވަޑައިގެންފައިވަނީއެވެ.      އެދުވަސްވަރަކީ ހުރާގޭ ދަރިކޮޅުގެ ވެރިކަން ރާއްޖޭގައި ހިނގަމުންއައި ދުވަސްވަރަކަށްވެފައި މުޙައްމަދު އަމީންދީދީގެ ބައްޕާފުޅު އަތިރީގޭ އަޙްމަދު ދޮށިމޭނާކިލެގެފާނަކީ އެދުވަސްވަރު ވަރަށް ޤަދަރުހުރި އަދި ސަރުކާރުގެ އެންމެ އެތެރޭގެ ކަންތައްތައްވެސް އެނގިވަޑައިގަންނަވާހާ އަރިސް މީހަކަށްވާތީވެ، ރަދުން ސިފައިން އުފެއްދެވުމަށް އަމުރުކުރެއްވި ދުވަސް ބައްޕާފުޅުގެ ފަރާތުން ނަމަވެސް އެނގިވަޑައިގެންފައި އޮތުމަކީ އެކަށީގެންވާކަމެކެވެ. ނަމަވެސް މީކީ އެއްވެސް ގޮތަކުން ތާރީޚުން ކަށަވަރުވެފައިވާ ކަމެއްނޫނެވެ. އެހެންނަމަވެސް މުޙަންމަދު އަމީން ވެސް އެއްވެސް ސަބަބަކާއިނުލައި ހަމަ ހުންނަވާފައި ސިފައިންގެ އަހަރީދުވަސް 16 ރަޖަބްގައި ފާހަގަކުރާކަށް ނުނިންމަވާނެއެވެ. އެހެންކަމުން ބޮޑަށް ބުރަވެވެނީ ހަމަކުރިން ދެންނެވިފަދައިން ރަދުން އެކަމަށް އަމުރުކުރެއްވި ދުވަސް ކޮންމެވެސް ގޮތަކުން މުޙައްމަދު އަމީންދީދީއަށް އެނގިވަޑައިގެންފައިވަނީ ކަމުގައެވެ. އެހެންކަމުން މުޙައްމަދު އަމީންދީދީގެ ނަޒަރުގައި ސިފައިން އުފެދުނު ދުވަހެއްގެ ގޮތުގައި ދެކިލައްވާފައި އެވަނީ ސިފައިން އުފެއްދުމަށް އަމުރުކުރެއްވި ދުވަހެވެ.

       ހިތީގެ ހިނގުމަކީ އެޒަމާނުގައި ބޭއްވޭ އެންމެ ޝަރަފްވެރި އެއް ހަރަކާތެވެ. އެހެންކަމުން ރަދުންގެ އަރިހުގައި ސިފައިން ބައިވެރިކުރާނެކަމަށް އެންގެވުމުން އެ ޝަރަފްވެރި ރަސްމިއްޔާތަށް ސިފައިން ވެސް ވަރަށްބޮޑަށް ފަރިތަކުރަންޖެހޭނެކަން ޔަޤީނެވެ. އެހެންކަމުން 16 ރަޖަބުން ފެށިގެން 23 ރަމަޟާންއާއި ދެމެދު އެވާ 67 ދުވަހަކީ ސިފައިން ފަރިތަކުރުމަށް ހޭދަވި 67 ދުވަހެވެ.  ފަރިތަކުރުންތަކަށްފަހު ސިފައިން ރަސްމީގޮތުން ހަރަކާތެއްގައި ބައިވެރިވެފައި މިވަނީ އެ އަހަރު ރަދުން ހެންވޭރުގެ ހިއްޗަށް ވަޑައިގެންދުވަހު ރަދުންގެ އަރިހުގައެވެ. މި ދުވަހަކީ ހިޖްރައިން 23 ރަމަޟާން 1309 މީލާދީން 21 އޭޕްރީލް 1892 އެވެ. ސިފައިންގެ އަހަރީ ދުވަހުގެ ގޮތުގައި އަޅުގަނޑުމެން މިފާހަގަކުރަނީ މި ދުވަހެވެ. އާދެ! ރަސްމީގޮތުން ސިފައިން ހަރަކާތެއްގައި ފުރަތަމަ ބައިވެރިވި ދުވަހެވެ. ސިފައިން އުފެއްދުމަށް ރަދުން އަމުރުކުރެއްވި ދުވަހަކީ 16 ރަޖަބް 1309 ކަމުގައިވާނަމަ، ސިފައިންގެ އަހަރީދުވަހަކީ 16 ރަޖަބް ކަމުގައި ވެސް ބުނުމުގެ ފުރުޞަތު އެބައޮތެވެ. މީލާދީ ސަނަތުން 16 ރަޖަބް 1309 ދިމާވަނީ 1892 ވަނައަހަރުގެ ފެބުރުއަރީ 15 ވަނަދުވަހެވެ. އެހެންކަމުން ހިޖްރީ ސަނަތުން ބައްލަވައިގެން މުޙައްމަދު އަމީންދީދީ ސިފައިން ގެ އަހަރީ ދުވަސް އެންމެ ފުރަތަމަ ފާހަގަކުރެއްވީ 16 ރަޖަބް 1366 ގައެވެ. އެއީ މީލާދީން 06 ޖޫން 1947 އެވެ.

       ސިފައިން އުފެދުނުތާ އެތައް އަހަރެއް ފާއިތުވެދިޔައިރު ވެސް މާބޮޑު ކުރިއެރުމެއް ސިފައިންގެ ކަންކަމަށް އައިސްފައެއް ނުވެއެވެ. މިގޮތުގައި 54 އަހަރު ފާއިތުވެ ދިޔުމަށްފަހު 29 އޮކްޓޯބަރ 1944 ގައި މުޙައްމަދު އަމީންދީދީ ރާއްޖޭގެ ބޮޑުވަޒީރުކަމަށް އިސްކުރެއްވުމުން ސިފައިންގެ އިސްވެރިޔާއަކަށް ހަމަޖެހުނީ ވެސް އެމަނިކުފާނެވެ. އެހައި ތަނުންފެށިގެން ސިފައިންގެ ކަންތައްތަކަށް ވަރަށް ގިނަ ބަދަލުތަކެއް ގެންނަވަން ފެއްޓެވިއެވެ. މިގޮތުން ސިފައިންގެ އަހަރީދުވަހެއްގެ ގޮތުގައި ދުވަހެއް ފާހަގަކުރައްވަން ހަމަޖައްސަވައި ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ސިފައިންގެ އަހަރީދުވަހެއް ފާހަގަކުރެއްވިއެވެ. އެއީ 16 ރަޖަބް 1366 އެވެ. އެދުވަހުގެ ފަހުން ކޮންމެ އަހަރަކުވެސް ސިފައިންގެ އަހަރީ ދުވަހުގެ ގޮތުގައި ފާހަގަކުރެވެމުން އައީ ރަޖަބްމަހުގެ 16 ވަނަދުވަހެވެ. 1967 ވަނައަހަރު ސިފައިންގެ 21 ވަނައަހަރީ ދުވަސް ވެސް ފާހަގަކުރެވިފައިވަނީ 16 ރަޖަބްކަމަށް ބަލައިގެންނެވެ. އޭގެފަހުން ރާއްޖޭގެ ދެވަނަ ޖުމްހޫރިއްޔާގެ ފުރަތަމަ ރައީސް ވެލާނާގޭ އިބްރާހިމް ނާޞިރު ގެ ޒަޢާމަތުގައި ރަސްމީ ލިޔެކިޔުންތަކުގައި ތާރީޚްޖެހުމުގެ އުޞޫލަށް ގެންނެވި ބަދަލާއިގުޅިގެން މީލާދީ ސަނަތުން ކަންކަން ބަލާގޮތަށް ހަމަޖެއްސެވިއެވެ. މިގޮތަށް ނިންމެވުމާއި ގުޅިގެން ސިފައިންގެ އަހަރީދުވަސް ވެސް މީލާދީގޮތުން ފާހަގަކުރުމަށް ނިންމެވީއެވެ. އެހެންކަމުން އެ ދުވަސްވަރުން ފެށިގެން ސިފައިންގެ އަހަރީދުވަހުގެ ގޮތުގައި ފާހަގަކުރެވެމުން އައީ އެންމެ ފުރަތަމަ ސިފައިންގެ އަހަރީދުވަސް ހިޖްރީގޮތުން ފާހަގަކުރެވުނު ދުވަސްކަމަށްވާ 16 ރަޖަބް 1366 ވަނަދުވަސް މީލާދީގޮތުން ދިމާވި ދުވަހަށް ބަލައިގެންނެވެ. އެ ދުވަހަކީ ޖޫން މަހުގެ 06 ވަނަދުވަހެވެ. އޭގެފަހުން އަނެއްކާވެސް އިތުރު ހޯދުންތަކުގެ މައްޗަށް ރިއާޔަތްކޮށް ސިފައިންގެ އަހަރީ ދުވަހަކީ 21 އޭޕްރީލްކަމަށް ނިންމަވައި ސިފައިން އުފެދިފައިވަނީ 21 އޭޕްރީލް 1892 ކަމުގައި ކަނޑައަޅުއްވައި 1992 ވަނައަހަރު ގެ އޭޕްރީލްމަހުގެ 21 ވަނަދުވަހު ސިފައިން އުފެދުނުތާ 100 އަހަރު ފުރުން ފާހަގަކުރެވުނެވެ.

       ސިފައިންގެ ފުރަތަމަ އަހަރީދުވަހެއް ފާހަގަކުރުމުގެ ގޮތުން ހިންގުނު ހަރަކާތްތަކުގެ ތެރޭގައި ބަޑިމުބާރާތެއް ބޭއްވުން ހިމެނެއެވެ. މިއީ ސިފައިންގޭގައި ބޭއްވުނު ފުރަތަމަ ބަޑިމުބާރާތެވެ. މި މުބާރާތް ބޭއްވުނީ ދޫނިދޫގައެވެ. މުބާރާތުން އެއްވަނައަށް އައިސްފައިވަނީ ބަންދު މުޙައްމަދު ކަލޭފާނާއި ޅަރީތި ދޮންތުއްތުއެވެ. ދެވަނައަށް ހޮވިފައިވަނީ މުޙައްމަދު އަމީންދީދީ އާއި މޫސާކަލޭފާނު ދޮންތުއްތުއެވެ. ތިންވަނައަށް ހޮވިފައިވަނީ ކެޔޮޅުގޭ އަލިފުޅު، ނައިބުގޭ ޅަތުއްތު، އަދި އޮގަރުކަޅުހުއްތު އެވެ.

       ސިފައިންނަށް ޚާއްޞަކޮށްގެން ދިދައެއް ރަސްމީސިފައެއްގައި އެންމެފުރަތަމަ ބޭނުންކުރެވިފައި ވަނީ ވެސް ފުރަތަމަ ފަހަރަށް ފާހަގަކުރެވުނު ސިފައިންގެ އަހަރީދުވަހުއެވެ.  މި ދިދައިގެ ކުލަތަކަކީ ފެއްސާއި ހުދާއި ނުލެވެ. ސިފައިންނަށް ދިދަދެއްވުން އޮތީ އެދުވަހުގެ ހަވީރު ހެންވޭރު ބޯޅަބިމުގައި އޮތް ޚާއްޞަ ރަސްމިއްޔާތެއްގައެވެ. ދިދަދެއްވުމުގެ ރަސްމިއްޔާތު ކުރިއަށްދިޔަގޮތަކީ، ސިފައިން، ސިފައިންގެ ލަވަކިޔާފައި ބޭންޑާއިއެކު ރޫޓްމާރޗްކޮށްފައި އައިސް ހެންވޭރު ބޯޅަބިމުގައި ހުއްޓުމަށް ކަނޑައަޅާފައިވާ ތަނަށް ހުއްޓުނީއެވެ. ސިފައިންގެ ލަވައިގެ ގޮތުގައި ލަވައެއް ކަނޑައެޅި ފުރަތަމަފަހަރަށް ބޭނުންކުރަން ފެށުނީވެސް މި ދުވަހުއެވެ. އެ ލަވަޔަކީ “ލެފްޓްރައިޓް ކުރިއަށް ފައިގެންދަމާ” މި ލަވައެވެ. މި ލަވަ ހެއްދެވީ މުޙައްމަދު އަމީންދީދީއެވެ. މިހާރު މި ބޭނުންކުރާ ލަވަޔަކީ ސިފައިންގެއަށް 100 އަހަރު ފުރުން ފާހަގަކުރުމުގެ ގޮތުން އަލްމަރްޙޫމް ސައިކުރާ އިބްރާހިމް ނަޢީމް ހެއްދެވި ލަވައެކެވެ. ސިފައިންނަށް ކަނޑައެޅިފައިވާ ތަނަށް ހުއްޓުމުން ޢަލީ ކުޑަރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނާއި، އައްޝައިޚް ޢަބުދުﷲ ފަހުމީދީދީއާއި މުޙައްމަދު އަމީން ދީދީ ކޮޅަށް ތެދުވެވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އެވަގުތު ކެރަފާ މުޙައްމަދުކަލޭފާނު ސިފައިންގެ ދިދަ ހިއްޕަވައިގެން ވަޑައިގެން ޢަލީ ކުޑަރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނުގެ އަރިހަށް ހުއްޓިވަޑައިގެންނެވިއެވެ. އެވަގުތު ޤާޟީ ޞަލަވާތް ވިދާޅުވުމުން ޢަލީ ކުޑަރަންނަބަނޑޭރި ކިލެގެފާނާ ދިދަ ހަވާލުކުރެއްވިއެވެ. މި ދިދަ އެމަނިކުފާނު ދެއްވީ ސިފައިންގެ ވެރިޔާ މުޙައްމަދު އަމީން ދީދީގެ އަތްޕުޅަށެވެ. އެމަނިކުފާނު މިދިދަ ދެއްވީ ސިފައިންގެ އޮފިސަރ ވެލާނާގޭ އިބްރާހިމް މުޙައްމަދު ދީދީގެ އަތްޕުޅަށެވެ. އެހިސާބުން ސިފައިންގެ ވެރިޔާ މުޙައްމަދު އަމީންދީދީ ތެދުވެވަޑައިގެން ސިފައިންނާއި މުޚާތަބްކުރައްވައި ވާހަކަފުޅުދެއްކެވިއެވެ. އެއަށްފަހު ވަޑައިގެން ބޯޅަބިމުގެ އެއްފަރާތުގައި ޖަހާފައިހުރި ދިދަދަނޑިއަށް ޤައުމީ ދިދަ ނެންގެވިއެވެ.

       ސިފައިންގެ އަހަރީ ދުވަސް ފުރަތަމަ ފާހަގަކުރެވުނު 16 ރަޖަބް 1366 ނުވަތަ 06 ޖޫން 1947 ވަނަ ދުވަހަކީ ސިފައިން ބޭންޑާއިއެކު ފުރަތަމަ ރޫޓްމާރޗްވެސް ކުރި ދުވަހެވެ.

މަޢުލޫމާތު: ތާރީޚްގެ ތެރެއިން ދިވެހި ސިފައިން

ތަރައްޤީގެ ދުވެލި